ملات ساروج یکی از انواع ملات پرکاربرد در روستاهای ایران در گذشته بوده و همچنان برای برخی سازه های بنایی از این ملات در ایران و همچنین در افغانستان هم استفاده می شود که در آن از خاک رس به‌عنوان پرکننده، آهک ماده چسبنده و آب روان‌کننده استفاده می‌شود.در این ملات ترکیبی از خاک رس و آهک به نسبت ۶ به ۴ بوده و علاوه در آن از خاکستر و نوعی گیاه به نام لویی استفاده می شده است همچنین بنا بر موارد کاربرد مختلف، ممکن بود افزودنی‌های همچون:رموی بز یا گوساله، سفیده تخم‌مرغ، چربی گوساله و… به آن اضافه کنند.
ساروج ملاتی آبی است و عمدتاً در برابر آب مقاومت بالایی از خود نشان می‌دهد. این ملات به دو نوع: ساروج گرم (آسیاب کردن و پختن سنگ آهک رس‌دار) و سرد (ترکیب آهک، خاکستر و آب) تقسیم می‌شود.
انواع ساروج
ملات ساروج جزء مصالح سنتی ایران است و دارای اهمیت باستانی در کشور می باشد که البته آثار آن در برخی کشور های حاشیه خلیج فارس هم مشاهده شده است. این ملات به دو روش سرد و گرم تهیه می گردد.
ساروج گرم
برای تهیه این ملات ، باید از آهک خام رس دار استفاده شود. برای این منظور ، سنگ آهک را بخوبی می کوبند تا کاملا پودر شود ، سپس آن را الک کرده و با کاه ، کود گاوی و آب مخلوط می کنند. گل تهیه را با ضخامت مورد نظر کف زمین پهن کرده و می گذارند تا خشک شود. پس از خشک شدن ، آن را می پزند و در نهایت آسیاب می کنند. پودری که به دست می آید ممکن است رنگ روشن یا تیره داشته باشد و به آن ساروج گرم می گویند.
ساروج سرد
در ساروج سرد بر خلاف نوع گرم آن که از سنگ آهک خام تهیه می شود ، از نوع خاصی آهک پخته شده و با آب مخلوط شده به نام آهک هیدراته یا آهک شکفته استفاده می کنند. آهک شکفته را با ماسه بادی ، خاک رس و الیاف گیاهی یا پشم حیوانی ، دنبه ، سفیده تخم مرغ و … ترکیب می نمایند.
روش تهیه ملات ساروج
ملات ساروج از ترکیب آهک با خاکستر به نسبت چهار به شش تهیه می شده است. در این ترکیب ، از خاکستر که معمولا از کوره گرمابه ها به دست می آمده استفاده می کرده اند. معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبری ریاست جمهوری در نشریه خود ، روش تهیه ملات ساروج را از طریق ترکیب مواد زیر اعلام نموده است:
- آهک هیدراته (شکفته) به میزان ۱۰ پیمانه
- خاکستر سرند شده به مقدار ۷ پیمانه
- خاک رس الک شده یک پیمانه
- ماسه بادی به میزان یک پیمانه
- به مقدار کافی لوئی (تخم و پرز گیاه نی)
- آب
ما را در اینستاگرام دنبال کنید.
